Gemeenschapskrant

De Rand is een economische topregio

09/11/22

Wat betekent de Rand als economische regio? Veel, zo blijkt. Het is een productieve en welvarende regio, goed voor 8,7 % van de totale bruto toegevoegde waarde van het hele Vlaamse Gewest.

© Filip Claessens

De Vlaamse Rand is een regio met tal van bijzondere bedrijven, bekende en minder bekende. Door haar ligging bekleedt de regio een heel eigen plaats tussen Vlaanderen en de hoofdstad. De regio economisch definiëren is niet zo gemakkelijk. Het is een regio met grote verschillen, bijvoorbeeld een verstedelijkt gebied rond Vilvoorde, Machelen en Zaventem, rustigere residentiële wijken en ook nog deels landelijke gemeenten. En dan is er een strook die tegen Wallonië aanleunt. Alle gemeenten merken natuurlijk de invloed van hoofdstad Brussel.

Toonaangevende bedrijven

Zo hebben een heel aantal toonaangevende bedrijven zich in de regio gevestigd omwille van de nabijheid van de hoofdstad. De lijst is indrukwekkend. Er is de luchthaven met veel tewerkstelling. Daarnaast komen we bekende namen tegen zoals Pfizer in Zaventem, Procter & Gamble in Grimbergen, ISS Facility Services in Vilvoorde, Cisco Systems en Capgemini in Machelen, Asco Industries in Zaventem Toyota in Zaventem, VTM in Vilvoorde, Belle-Vue in Sint-PietersLeeuw, enzovoort en zo verder.

De bovenstaande lijst is uiteraard niet volledig, maar toont wel aan dat de grote economische polen zich in en rond Zaventem, Machelen en Vilvoorde concentreren. Dat concludeert ook de toelichtingsnota Een blik op de Vlaamse Rand 2021 van het Agentschap Binnenlands Bestuur, dat onder andere de economische prestaties van de regio belicht. De bruto toegevoegde waarde (de waarde die wordt toegevoegd tijdens de productie van goederen of diensten) van deze drie gemeenten bedraagt maar liefst 10,5 miljard euro. Dat is de helft van de bruto toegevoegde waarde van de hele Rand (20,8 miljard euro). Met andere woorden: deze drie gemeenten produceren evenveel meerwaarde als de zestien andere. De Rand is een productieve regio, goed voor bijna de helft van de bruto toegevoegde waarde van de volledige provincie Vlaams-Brabant (44,4 miljard euro) en 8,7 % van de totale bruto toegevoegde waarde van het hele Vlaamse Gewest. Een en ander maakt van de Rand een welvarende regio. Nog volgens de toelichtingsnota bedraagt het gemiddelde netto belastbaar inkomen per aangifte in 2018 in de Rand 40.233 euro. Dat bedrag ligt hoger dan in de hele provincie Vlaams-Brabant (39.834 euro) en in het Vlaams Gewest (35.388 euro).’ De plaats waar welvaart geconcentreerd zit, is overigens niet noodzakelijk de plaats waar welvaart geproduceerd wordt’, stipt de nota aan. Zo vind je de hoogste inkomens in gemeenten als Tervuren, Kraainem, Wezembeek-Oppem en Sint-Genesius-Rode, waar de bruto toegevoegde waarde per inwoner relatief laag is. Terwijl productieve gemeenten als Zaventem, Machelen en Vilvoorde eerder een laag gemiddeld inkomen kennen. Dat komt omdat mensen vaak niet wonen op de plek waar ze werken, en het vooral mensen met hogere inkomens zijn die de groene gemeenten opzoeken.

Weg uit Brussel

Hoe ziet de werkrelatie tussen de Vlaamse Rand en Brussel eruit? In augustus meldde RINGtv dat steeds meer bedrijven de hoofdstad inruilen voor de Rand. Jobs die Brussel hard nodig heeft, verdwijnen er. De reden voor deze beweging zou vooral fiscaal zijn. Op Brusselse kantoren moet je meer belastingen betalen dan in Vlaanderen. Brussel verliest twee keer, want jobvlucht stimuleert ook stadsvlucht. Veel mensen verhuizen mee. Het zijn vooral de beter betaalde jobs die verkassen, waardoor de hoofdstad nog eens fiscale inkomsten mist.

Het is een beeld dat Koen Vermoesen, diensthoofd Ruimtelijke Economie van het Agentschap Innovatief Ondernemen (VLAIO), toch enigszins nuanceert. ‘Er waren indertijd al studies die een verschuiving voorspelden van het internationale kantorensegment richting Zaventem, terwijl de publieke sector in Brussel gevestigd zou blijven. Dat heeft zich tot op zekere hoogte ook zo gemanifesteerd. Het gaat dan om grote bedrijven, advocatenkantoren …, maar het geldt zeker ook voor de financiële sector. Voor de internationale handel is de nabijheid van de luchthaven een troef.’

Vermoesen ziet nog een reden voor de verhuisbeweging. ‘Er zijn indicaties dat bedrijven die veel ruimte nodig hebben, zoals industriële en logistieke bedrijven, van Brussel naar de Rand of zelfs naar verder gelegen terreinen trekken. Volgens sommigen om fiscale redenen, volgens ons vooral omwille van factoren als gebrek aan ruimte en congestie. Die beweging weg van Brussel wordt overigens weleens in twijfel getrokken. Wij erkennen ze liever, zodat we ten minste de ongewenste effecten ervan kunnen remediëren, zoals een verdere suburbanisatie in een tweede gordel rond de Rand. Het voorbije decennium is het besef gegroeid dat we moeten ophouden met het wegduwen van zogenaamde maak-activiteiten uit de stad naar bedrijventerreinen. Dat grote industrie niet thuishoort in de stad is logisch. Maar nu zitten er op bedrijventerreinen veel niet-hinderlijke activiteiten die evengoed of misschien zelfs beter in de stad hun activiteiten zouden kunnen ontplooien.’

Reconversie

Over ruimtegebruik moet in de Rand zelf ook goed nagedacht worden, vindt Vermoesen. ‘Vroeger dachten we in hectaren, nu in vierkante meters’, zo vat hij de mentaliteitswijziging samen die heeft plaatsgevonden in het beleid. ‘Het is veel productiever om kmo’s samen te brengen, te stapelen en functies te vermengen in plaats van elke sector zijn eigen zone toe te kennen, en elke kmo zijn eigen ruimte en eigen pand. In plaats van oude industriële sites om te bouwen naar lofts en appartementen worden daarom nu ook bedrijfsverzamelgebouwen gezet met kleinere kmo-units. De overheid zet ook in op de reconversie van verouderde bedrijventerreinen en brownfields in de Rand. Iets wat niet overal even vlot is verlopen. ‘In de zuidelijke Zennevallei is er een duidelijke visie tot stand gekomen, bijvoorbeeld voor een terrein als Laekebeek in Lot. In de regio Vilvoorde-Machelen bleek dat niet zo evident. Daar hebben vooral privéontwikkelaars de leiding genomen, zoals op de terreinen van Renault Vilvoorde, waardoor dat nu versnipperd en onderbenut is. Een goed voorbeeld van een succesvol herinrichtingstraject dat zich op de lange termijn richt, is de omvorming van het Research Park Zellik tot een echt wetenschapspark.’

Tekst: Jan Haeverans
Foto: © Filip Claessens
Uit: buurten november 2022

Meer nieuws