Horta-landhuis Villa Féron schittert opnieuw in al zijn glorie

Acht jaar geleden dreigde landhuis Féron – in 1904 en 1905 gebouwd langs de Goede Luchtlaan in Sint-Genesius-Rode naar een ontwerp van de bekende architect Victor Horta – onder de sloophamer te verdwijnen. De gemeente stond een sloopvergunning toe wegens ‘onvoldoende erfgoedwaarde’. Het prachtige gebouw op het uitgestrekte domein in de wijk Kleine Hut op de grens met Ukkel zou plaats moeten ruimen voor een nieuwe villa.

Gered van de sloop

Wat volgde was een storm van protest. Hoewel het niet om een beschermd pand ging, vonden velen het ongehoord dat er opnieuw een Horta-gebouw met de grond gelijk zou worden gemaakt. Erfgoedspecialisten riepen de politiek op om de erfenis van Horta in stand te houden. Het Agentschap Onroerend Erfgoed ging, met steun van toenmalige Vlaamse minister-president Geert Bourgeois, in beroep tegen de beslissing van de gemeente. Met als reden dat het landhuis, dat was opgenomen in de Inventaris van Onroerend Erfgoed, wél nog erfgoedwaarde bezat. Het agentschap wees erop dat het oorspronkelijke bouwvolume, ondanks een aanzienlijke uitbreiding begin deze eeuw, nog herkenbaar was en dat de opdeling en het interieur nog deels bewaard waren gebleven. De provincie volgde die redenering en draaide de beslissing tot sloop terug. Erfgoedminnend Vlaanderen en België haalden opgelucht adem en het dossier verdween uit de media.

Alleen was de kous daarmee niet af. Het landhuis mocht niet gesloopt worden, dat was duidelijk. Maar wat zou er dan wél mee gebeuren? Wie al eens door de bomenrijke laan heeft gereden of gewandeld, weet dat de villa tot op vandaag overeind staat. Én dat ze schittert als nooit tevoren. Niet zo lang na de heisa kocht de huidige eigenaar de villa, en tot op vandaag woont hij er samen met zijn gezin. ‘Ik ben als projectontwikkelaar actief in de bouw en had het landhuis al langer op het oog’, zo vertelt de man. ‘Enkele jaren voor de mogelijke sloop stond het gebouw immers al te koop. Ik ben toen een kijkje gaan nemen en was meteen verliefd. Niet alleen op het huis en zijn art-nouveaustijl, maar ook op de uitgestrekte tuin. Alleen was het toen niet het geschikte moment voor mij om te kopen. Met pijn in het hart heb ik het toen aan mij moeten laten voorbijgaan.’

Magisch gebouw

‘Een paar jaar later las ik dat het huis misschien zou worden afgebroken, en ik vond dat zo erg. Ik vond niet dat zo’n waardevol pand mocht verdwijnen en heb de eigenaar toen op de man af gevraagd of ik het mocht kopen. We zijn snel tot een vergelijk gekomen. Alle betrokken partijen waren tevreden met de oplossing. Ik vond én vind het nog altijd een magisch gebouw. Weet je, ik ben zelf projectontwikkelaar. Vaak worden wij afgeschilderd als mensen die alles willen afbreken. En sommige gebouwen hebben inderdaad geen waarde en verkeren in zo’n slechte staat dat afbraak de enige mogelijkheid is. Zelf stel ik alles in het werk om zo veel mogelijk te bewaren en ik houd altijd rekening met de erfgoedwaarde.’

Dat zijn woning nog erfgoedwaarde heeft, staat voor de eigenaar als een paal boven water. ‘De twee open haarden, de deuren, een deel van het parket in de living … Veel van het interieur is nog hoe het oorspronkelijk was. Ook aan de buitenkant zijn er nog veel kenmerkende elementen, zoals de raamkozijnen’, zo vertelt de eigenaar.
‘Omdat het gebouw niet beschermd is, heb ik wel dubbele beglazing mogen plaatsen. De woning had een tijdje leeggestaan, dus we hebben wel wat opfrissingswerken moeten doen om ze weer bewoonbaar te maken. Zo hebben we alle keukenkasten in een speciale fabriek laten behandelen. Hier en daar nog een likje verf, en dan zijn we er eigenlijk in kunnen trekken.’

‘Of ik nog altijd tevreden ben over de aankoop? Zeker en vast. Wij wonen hier echt graag. Het huis heeft karakter, dat spreekt me aan. En met een oppervlakte van meer dan 500 vierkante meter, de garage inbegrepen, is het huis ruim genoeg om aangenaam te leven. Ik hou ook van de tuin. Vanaf de lente is er misschien veel onderhoud aan, maar dat stoort mij niet. Ik hou ervan om het gras te maaien, met een muziekje weliswaar. Twee uur eventjes weg van de wereld, zalig vind ik dat.’

Inschattingsfout bij vergunning

Toch ziet het er niet naar uit dat het gebouw ooit echt een beschermd monument zal worden. Onder meer architect en Horta-kenner Jos Vandenbreeden riep daar destijds toe op, maar het Agentschap Onroerend Erfgoed stelde al dat uit onderzoek was gebleken dat de erfgoedwaarden te grondig waren aangetast door verbouwingen. ‘Was de vraag gesteld vóór de verbouwingen sinds 2002, dan was de opmaak van een beschermingsdossier allicht een evidentie geweest’, repliceerde Leen Meganck, directeur bij het Agentschap Onroerend Erfgoed. ‘Maar Villa Féron werd toen niet beschermd. Bij de inventariscampagne in 1975 in Sint-Genesius-Rode werd het gebouw van Horta niet opgemerkt. Niet verwonderlijk in een tijd waar art nouveau niet populair was en Horta nog niet de status had die hij verdient.’
Het landhuis is pas in beeld gekomen in 2003, een jaar nadat een stedenbouwkundige vergunning was afgeleverd voor de verbouwing ervan. Een alerte buurtbewoner wees de gemeente op de uitzonderlijke waarde van het pand. Dat het landhuis toen niet werd beschermd, is een inschattingsfout die ons nu confronteert met een zwaar verbouwd pand, waarvoor bescherming te laat komt. Een gebouw moet voldoende erfgoedwaarde bezitten om voor bescherming in aanmerking te komen. Daarvoor wordt het afgetoetst aan de wettelijk bepaalde erfgoedwaarden en gewogen op basis van een aantal criteria. Een gebouw verdient niet onvoorwaardelijk een bescherming enkel omdat het ‘een Horta’ is.’

Beschermd of niet, de toekomst van landhuis Féron lijkt verzekerd. ‘Wij wonen hier graag en voelen ons hier goed’, besluit de eigenaar. ‘Ik wil er alles aan doen opdat het huis kan blijven bestaan. Zo’n gebouw mag niet afgebroken worden.’

Jelle Schepers

uit Buurten juni 2024