'Los': boeiend theater over de impact van echtscheiding

‘Het moest er ooit van komen dat ik een stuk schreef over scheiding’, vertelt Sven. ‘Ik maakte zelf een aantal jaren geleden een echtscheiding mee. Het stuk heb ik zes à zeven jaar geleden gemaakt, maar ik ben al veel langer gescheiden. Die tijd had ik nodig om alles wat te laten bezinken, om zelf emotioneel wat afstand te nemen.’ Sven weet dus waarover hij spreekt, en hij vond het belangrijk om de drie perspectieven aan bod te laten komen: die van de mama, de papa én het kind.

Op reis door de verbeelding

In Los sluiten vorm en inhoud perfect op elkaar aan: ‘Max, ons hoofdpersonage, is een table top puppet. Om zo’n pop te manipuleren moet je minstens met z’n tweeën zijn, want als een van beiden loslaat, begint de pop mank te lopen. De vergelijking met een scheiding of met een slecht lopende relatie is dan snel gemaakt: als de twee ouders niet meer optimaal samenwerken is het kind de dupe en komt er van alles los te zitten. Dat vond ik het perfecte vertrekpunt voor de voorstelling.’

Uiteraard is scheiding een zwaar thema om een voorstelling aan op te hangen, maar Sven benadrukt dat er een goede balans is tussen de lichtheid die jeugdtheater vraagt en de ogenschijnlijke zwaarte van het thema. ‘Het switchen tussen de drie perspectieven zorgt voor dynamiek in de voorstelling en bovendien heeft ons hoofdpersonage een heel rijke verbeelding. Het huis waar het gezin vroeger woonde, staat leeg en hij verbeeldt zich dat er nu enkel nog muizen wonen, die daar aan het feesten zijn. En er zijn ook de momenten waarin Max met beide ouders apart iets nieuws en leuks opbouwt. Ook de muziek van Pablo Casella zorgt mee voor de sfeer van het stuk. Die muziek is soms heel intiem en een moment later weer heel uitbundig.’ Het publiek gaat ook niet met een knoop in de maag naar huis, verzekert Sven ons. ‘In het verhaal zit veel hoop, want op het einde komt het toch weer goed, maar op een andere manier. Los wordt opnieuw wat minder los.’

Op zoek naar de juiste woorden

De voorstelling maakt iets los bij het publiek, zegt Sven, die na een voorstelling samen met partner in crime Griet Van Damme altijd nog even de tijd neemt om na te kaarten met het publiek. ‘We gaan na het applaus letterlijk op de rand van het podium zitten en stellen nog een aantal vragen om de discussie te voeden: ‘Wat heb je gezien? Wat heb je gevoeld? Komen de mama en de papa van Max nog terug samen? Want er is ruimte voor interpretatie in het stuk.’ En de reacties van ouders en kinderen blijven dan niet uit: ‘Ik hoor dan bijvoorbeeld ouders die mij zeggen dat het de eerste keer is dat ze de woorden vinden om over een scheiding te spreken met hun kinderen. En kinderen beginnen heel openhartig te spreken over hun situatie, soms met erg persoonlijke details. Echt ongelofelijk wat het kan losmaken. Dat leerde mij hoe moeilijk het in het gewone leven is voor de kinderen en jongeren om daarover te spreken.’

Maar het blijft in de eerste plaats een jeugdvoorstelling, die nu toevallig gaat over een scheiding. ‘Ik vind het belangrijk dat ook kinderen van niet-gescheiden ouders iets hebben aan de voorstelling. Het gaat gewoon ook over verlies of over je even niet goed in je vel voelen. En over hoe je met een beetje fantasie na een moeilijke periode opnieuw je plekje in de wereld kan vinden. Je kan de boodschap dus ook ruimer interpreteren.’

De ziel van levenloze materialen

De compagnie Ultima Thule heeft al een lange geschiedenis. ‘We bestaan al 30 jaar’, zegt Sven. Maar in die drie decennia evolueerde het gezelschap van teksttheater met poppen die menselijke figuren voorstellen naar visueel theater met allerlei objecten. ‘Ons hoofdpersonage kan bijvoorbeeld een rol plastic zijn. We proberen levenloze materialen tot leven te wekken, en zo ons verhaal te vertellen. We gebruiken de laatste tijd ook steeds minder woorden om onze boodschap over te brengen. We hebben een aantal puur visuele voorstellingen.’ Ultima Thule probeert ook kunstvormen te mixen: ‘We verwerken allerlei ambachten in onze voorstellingen, en we omarmen ook alle kunstvormen: we schilderen, gebruiken video en dans. Sinds dit seizoen hebben we ook een nieuw jongerenproject, B!LD. Hierin gaan artiesten in Gent en Kortrijk in cocreatie met jongeren. Tijdens die ateliers maken we decorelementen en objecten en maken we samen theater.’ Inhoudelijk kan het heel breed gaan. Vaak vertrekt het vanuit iets heel persoonlijks en trekken we dat open naar een breder maatschappelijk thema. ‘De ideeën komen van de artiesten zelf of van de jongeren die we ontmoeten tijdens onze ateliers.’

Die zoektocht naar ideeën en naar interessante invalshoeken en kunstvormen wordt ook weerspiegeld in de sprookjesachtige naam Ultima Thule. ‘Die vindt zijn oorsprong in de oudheid’, zegt Sven. ‘De term werd gebruikt om het uiterste noorden aan te duiden, de grens van de bekende wereld. Maar als je daar naartoe zou reizen, zal je zien dat er verder nog iets ligt, en dat die ultieme grens dus eigenlijk steeds verder komt te liggen. Het staat bij ons symbool voor het verleggen van je eigen grenzen, en het verbreden van je eigen horizonten.’ Een ambitie die het gezelschap nog jaren wil proberen na te streven.

Tekst: Maarten Croes
Uit: buurten februari 2024