Randnieuws: meer dan 30.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning

Die 30.000 wachtenden zijn niet allemaal inwoners van de Vlaamse Rand vermits het werkingsgebied van de sociale woonmaatschappijen zich tot buiten de Rand uitstrekt. Ze zullen alleszins geduld moeten hebben voor ze in een sociale woning kunnen intrekken, want uit een rondvraag bij de woonmaatschappijen blijkt dat zij 2.123 nieuwe sociale woningen hebben gepland.

Moeizaam traject

De woonmaatschappijen stoten bij de realisatie van projecten op diverse problemen. Er is vooreerst het moeizame vergunningentraject. Vaak is er ook weinig draagvlak voor de bouw van nieuwe sociale woningen of grotere woonwijken, niet alleen bij omwonenden, maar ook op gemeentelijk of provinciaal niveau. De looptijd van vergunningen wordt regelmatig aanzienlijk verlengd of stilgelegd door beroepsprocedures. Elk nieuw project dat opgezet wordt of elke renovatie is verlieslatend, onder meer wegens de hoge kostprijs van terreinen in de Vlaamse Rand.

Dat de behandeling van de vergunningsaanvraag hinder ondervindt van beroepsprocedures van omwonenden is onder meer het geval bij Woontrots. ‘De toenemende weerstand vanuit de omgeving is een van de grootste obstakels. Mensen zijn in theorie wel voorstander van sociale huisvesting, maar niet in hun directe buurt. Steeds vaker worden bezwaren ingediend, niet over de inhoud van het project, maar om persoonlijke redenen en met juridische argumenten.’ Woontrots merkt op dat lokale besturen en overheden alsmaar gevoeliger worden voor individuele of buurtgebonden druk. ‘Er wordt niet meer gedacht vanuit het algemene belang, maar vanuit electorale overwegingen. Bestuurlijke beslissingen kunnen bovendien na elke verkiezing veranderen, wat op lange termijn voor onzekerheid zorgt.’

Hoewel Woontrots de dialoog met lokale besturen als constructief bestempelt, weerklinkt er ook kritiek. ‘Gemeenten in ons werkingsgebied zetten vooral in op inbreiding en kernversterking van wijken met een meer landelijk karakter. Hoogbouw is niet of slechts zelden mogelijk. Om een zekere aangroei te bereiken, moeten we daarom een groot aantal projecten opstarten.’ Doordat de vastgoedprijzen hier de hoogste zijn van heel Vlaanderen is het geen sinecure om projectlocaties te vinden die passen binnen de financieringsplafonds voor sociaal wonen. ‘Door een recente wetswijziging kunnen woonmaatschappijen bovendien veel moeilijker woonuitbreidingsgebieden aansnijden, wat een van de weinige pistes voor betaalbare locaties was. De huurinkomsten – gemiddeld 400 euro per maand – zijn nauwelijks voldoende om de lening af te betalen. Het globale financiële plaatje voor de sector moet beter.’

Te vroeg voor conclusies

Hoe hebben de sociale woonmaatschappijen de herstructurering van 2023 verteerd? De bestaande sociale huisvestingsmaatschappijen en sociaal verhuurkantoren zijn sinds dan ondergebracht in woonmaatschappijen waarvan er in elke gemeente nog slechts één actief is. Dat impliceerde een hertekening van de werkingsgebieden en een grootschalige, onderlinge overdracht van woningen.

Bij Het Vlaamse Woonanker (HVW) is te horen dat die operatie gepaard gaat met veel personeelsturnover en notariële en andere kosten waar niets tegenover staat. ‘De herstructurering vormt een belangrijke stap om de woonproblematiek beter aan te pakken, maar het is nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken’, zo klinkt het bij Woontrots. De schaalvergroting – deze maatschappij zag haar aantal woningen verdubbelen en ook het werkingsgebied breidde uit – biedt kansen om efficiënter te werken, het patrimonium strategischer te beheren en meer impact te hebben op de regionale woonmarkt, luidt het. We mogen de complexiteit van het proces echter niet onderschatten. ‘De volledige overdracht van het patrimonium moet nog plaatsvinden, sommige processen vragen verfijning en de administratie voor inschrijving en toewijzing is sterk toegenomen zonder dat daar extra middelen tegenover staan.

De voordelen zullen daarom pas op langere termijn volledig zichtbaar worden. De hervorming biedt een sterker organisatiemodel, maar moet gepaard gaan met voldoende beleidsruimte, politieke steun en structurele middelen.’

Minder positief klinkt het bij Providentia. ‘De intentie van deze operatie was schaalvergroting en professionalisering, maar in Halle-Vilvoorde blijven we met evenveel maatschappijen over. Het patrimonium werd herverdeeld en er zijn maatschappijen die fel afslanken. Een voordeel is dat we nabijer zullen kunnen werken, dichter bij de gemeenten en bewoners. Een nadeel is de financiële impact die de herstructurering met zich meebrengt.’

Naast Providentia onderging ook HVW een afslanking. ‘De schaalverkleining is een aanzienlijk nadeel omdat je bepaalde kosten niet in verhouding kan verminderen. Dat het werkingsgebied minder verspreid is over Halle-Vilvoorde biedt voordelen voor de organisatie van de dienstverlening.’


Tekst: Luc Vanheerentals
Foto: © Filip Claessens
Uit: buurten november 2025